waterdressuur

Zelfs in tijden van extreme droogte duiken er nieuwe woorden op in de media. Zo schrijft De Volkskrant vandaag:

Nederland bestaat bij de gratie van intensieve waterdressuur. Ook als het KNMI volstrekt doorsneeweer registreert, staan in het hele land waterwerken te pompen, te filteren en tegen te houden.

Waterdressuur stond de afgelopen decennia slechts één keer eerder in een krant: op 3 februari van dit jaar schreef de Leeuwarder Courant:

Nederlanders zijn de cowboys in de waterdressuur. Onze kennis is wereldwijd van belang. Het water komt niet alleen vanuit de zee maar we worden ook in de rug aangevallen, de rivieren stromen over.

Waar komt zo’n woord opeens vandaan?

De taalvorm zelf werd in het verre verleden incidenteel gebruikt in verband met het trainen (dresseren) van dieren. Zo schreef het Nieuwsblad van het Noorden in 1926 over een demonstratie ‘land- en waterdressuur’ met speurhonden. Maar ook in die betekenis is waterdressuur nooit gewoon geworden.

Op het internet treffen we het woord vanochtend vroeg slechts een handvol keren aan. Een van de vindplaatsen is wél toepasselijk. In Weekup, de ‘culturele agenda’ voor Antwerpen en Gent, wordt een theatervoorstelling in Het Paleis in Antwerpen als volgt aangekondigd:

Bekentenissen Van Een Loodgieter

Peter Bastiaens is al 35 jaar loodgieter. Er is maar één manier om ermee om te gaan…Ge moet het uwe wil opleggen. Ge kunt water zijn goesting niet laten doen. En ik heb het kunnen bedwingen…Waterdressuur! Elke loodgieter doet eigenlijk aan waterdressuur…

In waterdressuur kunnen we een oude betekenis van dressuur en vooral van het werkwoord dresseren herkennen: het ordenen, opstellen, beheersen, naar je hand zetten, in toom houden van iets. Onder invloed van het Franse werkwoord dresser wordt dresseren in België nu en dan in deze betekenis aangetroffen. Maar ook in Noord-Nederland tref je dresseren sporadisch aan deze betekenis. Zo schreef de Amersfoortse Courant in 2004:

Eind negentiende eeuw werden maatregelen genomen om de opmars van stuifzandgebieden terug te dringen. Ruim een eeuw later gebeurt het omgekeerde: Staatsbosbeheer kapt bomen om het zand vrijspel te geven. In plaats van te dresseren laten ze de duinen weer lopen. – Woestijn keert terug in Nederland.

Dresseren tref je de laatste tijd wel vaak aan in de horeca, in de specifieke betekenis ‘gerechten op de vereiste wijze rangschikken op borden en schotels’. Mogelijk is dresseren (en ook dressuur) in de brede toepassing ‘ordenen, rangschikken, beheersen’ echter ook nog in gebruik bij ambtenaren, wat het ontstaan van waterdressuur kan verklaren. Het is echter niet uit te sluiten dat waterdressuur geboren is uit pure taalcreativiteit, die de laatste jaren aangewakkerd wordt door de klimaatverandering.

Definitie

waterdressuur (v, g.mv.) beheer van het waterpeil in een gebied door middel van gemalen, waterkeringen, retentiebekkens e.d., onder meer om de waterveiligheid te garanderen, synoniem watermanagement