In oktober 2019 maakte het Engelse leenwoord sensitivityreader zijn opwachting in de Dikke Van Dale:
Sinds 2017 was het een aantal malen aangetroffen in de media, die schreven over de nieuwe alertheid op bijvoorbeeld stereotyperingen in films en ook wel romans. ‘Artistieke vrijheid’, oordeelden we daar vroeger over toen épater le bourgeois nog het doel of in elk geval stijlmiddel van de schrijver en kunstenaar was, maar anno nu dienen gevoeligheden juist te worden vermeden. Die zorgen alleen maar voor ophef en staan een commercieel succes van bijvoorbeeld een roman in de weg.
Deze week was sensitivityreader opnieuw in het nieuws – meestal in de Engelse spelling sensitivity reader. Dit keer was het in verband met de vertaling van de gedichten van Amanda Gorman, de zwarte Amerikaanse dichteres die hier te lande vorige maand bekend is geworden toen ze een mooi gedicht voordroeg bij de inauguratie van Joe Biden.
Nu iedereen de mond vol heeft over sensitivityreaders mogen we ook een Nederlandse pendant verwachten. In het Frans bestaat die trouwens officieel al: démineur éditorial, vrij vertaald: uitgeversmijnenveger. Leuk gevonden, net als langetenenlezer, zoals een kennis opperde, maar daar zal vast geen zegen op gaan rusten. Vandaag maakt echter een zeer voor de hand liggende vertaling zijn mediadebuut: gevoeligheidslezer.
Het woord staat in een uitstekende Trouw-column, van Stevo Akkerman, die ingaat op de ophef over de keuze voor Marieke Lucas Rijneveld als vertaler van Gorman. Sommige schrijvers van kleur vinden dat geen pas geven. Zij vinden dat een Afro-Nederlandse schrijver die klus zou moeten klaren, omdat die alle mogelijke gevoeligheden kent. Akkerman:
Ironisch genoeg kent Rijneveld het verschijnsel ‘sensitivity readers’ – een term die associaties oproept met de katholieke Index – uit eigen ervaring. Bij de Engelse vertaling van De avond is ongemak werden ook zulke gevoeligheidslezers ingeschakeld, met als gevolg dat de volgende grap werd verwijderd: ‘Waarom pleegde Hitler zelfmoord? Omdat hij de gasrekening niet kon betalen.’
Kortom, Rijneveld kan wat hem betreft prima Gorman vertalen.
Het is een problematiek die de komende tijd wel vaker zal gaan opspelen en de kans is dan ook aanwezig dat gevoeligheidslezer een vaste waarde wordt in het Woke Woordenboek in wording.
Definitie
gevoeligheidslezer (de, -s) lezer of redacteur die een manuscript voor publicatie doorleest op potentieel aanstootgevende passages, stereotyperingen of politiek incorrecte uitspraken, vertaling van Engels sensitivity reader
Geef een reactie