Onder de kop ‘Afsokkelen’ schrijf Trouw-columnist Stevo Akkermans vandaag over het omverhalen van standbeelden van mensen die met racisme in verband worden gebracht. Ook in Nederland staan er standbeelden van historische figuren die we vroeger als ‘nationale helden’ betitelden, maar die vanuit hedendaags oogpunt van racisme misschien wel beter ‘nationale schurken’ zouden kunnen heten. Zoals J.P. Coen. Akkermans schrijft over hem:
Ik pleit niet voor een grote schoonmaak, er zijn gradaties in het kwaad, maar van mij mag Coen van zijn sokkel af en verhuizen naar een nieuw te vormen museum.
Het woord afsokkelen komt in de column niet voor, maar het zinsdeel ‘van zijn sokkel af’ maakt duidelijk wat met afsokkelen wordt bedoeld: (een beeld) van zijn sokkel af halen. Gebeurt dat met geweld – zoals na de val van Saddam Hoessein in Irak – dan heet het meestal dat een beeld wordt ontsokkeld.
Even een zijpaadje: eigenlijk is ontsokkelen een rare term, want hij suggereert dat het standbeeld van zijn sokkel wordt ontdaan. Afsokkelen is daarom – vanuit het oogpunt van taallogica – een beter alternatief, waarbij meteen moet worden aangetekend dat het logischer zijn van het ene synoniem dan het andere niet per se een succesfactor voor een woord hoeft te zijn.
Afsokkelen dus, misschien moeten we het woord maar omarmen. Heeft Akkermans het wellicht zelf bedacht?
Nee, afsokkelen blijkt in vakkringen van bronsgieters al langer bekend te zijn. Op Speurders.nl is bijvoorbeeld een advertentie te vinden van een dienstverlener op het gebied van bronsgieterij die aanbiedt beelden af te sokkelen:
Ook verzorgen wij het afsokkelen van uw beelden en bronsgietwerk.
Het tegenovergestelde van afsokkelen is opsokkelen: (een beeld) op zijn sokkel hijsen. In de marketing wordt opsokkelen zelfs incidenteel figuurlijk gebruikt als synoniem voor de uitdrukking iemand of iets op een voetstuk plaatsen. Of wat meer in het algemeen: iemand het gevoel geven dat hij speciaal is. Zo schrijft iemand in 2012 over DWDD-presentator Matthijs van Nieuwkerk:
Van Nieuwkerk is een meester in het opsokkelen van zijn gasten.
Gezien het gegroeide antiracisme is de tijd misschien rijp voor het woord afsokkelen. Of laten we het zo zeggen: misschien is de tijd rijp om het werkwoord afsokkelen op te sokkelen.
Definitie
afsokkelen (sokkelde af, heeft afgesokkeld) (mbt. een standbeeld) van zijn sokkel halen, hijsen, takelen, synoniem ontsokkelen, togv. opsokkelen
opsokkelen (sokkelde op, heeft opgesokkeld) 1 (mbt. een standbeeld) op een sokkel zetten, hijsen, takelen, togv. afsokkelen 2 (figuurlijk, mbt. een persoon, een organisatie, een product) als speciaal presenteren en er alle aandacht op vestigen, synoniem in de schijnwerpers zetten, op een voetstuk plaatsen
Geef een reactie