Afgelopen zaterdag schreef NRC over de afronding van het nieuwe stijlboek van deze krant. Een van de nieuwe adviezen daarin betreft het gebruik van wat de krant gevoelsmaten noemt:
Wees uiterst voorzichtig met het hanteren van een voetbalveld als ‘gevoelsmaat’.
Dat gevoelsmaat tussen aanhalingstekens staat, indiceert dat het geen alom bekend woord is, maar NRC-lezers mogen geacht worden het sinds deze zomer te kennen. In zijn taalrubriek Woordhoek besteedde Ewoud Sanders in augustus namelijk een paar keer aandacht aan gevoelsmaten zoals ‘tien voetbalvelden groot’ en ‘een neuslengte voorsprong’. Gevoelsmaat was op dat moment ook bij NRC-lezers nog geen bekend begrip, al was het woord zelf niet nieuw. Zo twitterde iemand in 2016 het volgende dialoogje
‘Wat is je broekmaat?’
‘Gevoelsmaat of fysieke maat?’
Voorts schreef het satirische nieuwsmagazine De Speld in 2013 onder het kopje ‘Wetenschappers introduceren gevoel in metriek stelsel’:
Pierre d’Angoulème, van het Internationaal Bureau voor Maten en Gewichten in het Franse Sèvres: “Burgers herkennen zich niet langer in objectieve, van bovenaf opgelegde maten. Ze willen dat ook hun eigen gevoel erkend wordt. Daarom hebben we besloten om persoonlijke beleving een plaats te geven binnen het systeem van eenheden.
Om daaraan toe te voegen:
Hoogleraar gevoelsobjectivisme Eric Boenst (RUG) verwacht dat de invoering van de gevoelsmaten niet tot al te grote problemen zal leiden.
Ook elders is het woord sporadisch te vinden, maar in de betekenis waarin NRC gevoelsmaat gebruikt, is het woord niet aangetroffen.
Maar wat is die betekenis? Gevoelsmaat suggereert dat een uitdrukking als ‘drie voetbalvelden groot’ en een woord als ‘neuslengte’ berust op emotie, maar feitelijk berusten zulke taalvormen op een associatie of vergelijking, waarbij iets wat onbekend of abstract is (16000 m2), wordt gepresenteerd in termen van iets wat voorstelbaar is, een concreet beeld oproept (een voetbalveld, een zwembad, een neus e.d.).
Hoewel gevoelsmaat goed aansluit bij tot de verbeelding sprekende woorden als gevoelskleur en gevoelstemperatuur, zouden alternatieven als vergelijkingsmaat of voorstellingsmaat inhoudelijk wellicht beter zijn geweest. Maar dat speelt bij de inburgering van het woord gevoelsmaat geen rol. Doordat dit nu figureert in het nieuwe NRC-stijlboek kan het zomaar een begrip worden.
Definitie
gevoelsmaat (de) beschrijving van de breedte, diepte, hoogte, lengte, de inhoud of het oppervlak van iets, niet in termen van het metrieke stelsel, maar in termen van concrete zaken die bekend worden verondersteld, bv. duimbreed, neuslengte, een oppervlakte van drie zwembaden
Geef een reactie