slavenwasser

‘Uitkijken voor slavenwassers’ kopt De Telegraaf vandaag. Wat blijkt? Een door Syriërs gerunde horecawasserij in Nederland buitte landgenoten uit door ze onder erbarmelijke omstandigheden en tegen een hongerloontje van € 4,50 per uur te laten werken.

Slavenwasser is niet alleen nieuw, het oogt ook vreemd. Je bent geneigd het woord te interpreteren als een afleiding van de virtuele woordgroep slaven wassen, zodat het woord de betekenis ‘iemand die slaven wast’ heeft. Die definitie spoort echter niet met ons wereldbeeld.

In werkelijkheid is slavenwasser gevormd naar analogie van slavenarbeider: iemand die slavenarbeid verricht. Een enkele keer vaker worden naar analogie van slavenarbeider nieuwe woorden gevormd, zoals slavenwerker en slavenschrijver. Dat laatste woord dook eens op in een verhaal over de Romeinse tijd, waarin boeken nog overgeschreven werden. Uitgevers hadden toen geen werknemers in dienst, maar lieten het overschrijven aan slaven over. ‘Een welgesteld uitgever had 50 à 100 (en ook wel meer) slavenschrijvers,’ staat in Kunstenaar en samenleving (1922) van Adama van Scheltema.

Het verschijnen van een woord als slavenwasser in de krant wil overigens niet zeggen dat slaven nu meteen een productief eerste deel in samenstellingen is: woorden als slavenplukker (op de katoenplantages) en slavenplanter zijn bijvoorbeeld niet of nauwelijks te vinden.