Langzamerhand wordt duidelijk wat de gisteren gehouden presidentsverkiezingen in de VS voor de wereld gaan betekenen. Zullen deze verkiezingen achteraf echter net zo invloedrijk blijken te zijn geweest als de gebeurtenis die vandaag op de kop af 27 jaar geleden in Berlijn afspeelde?
9 november 1989 werd namelijk de Berlijnse Muur geslecht. Althans symbolisch, want nadat de DDR op 9 november 1989 de grenzen met het Vrije Westen had geopend, duurde het nog ruim een jaar totdat de fysieke afscheiding tussen de (voormalige) DDR en de Bondsrepubliek Duitsland helemaal was afgebroken. Niettemin werd de Muur op 9 november 1989 een historisch begrip, net als twee andere uitdrukkingen die de decennia na WOII typeerden: het IJzeren Gordijn en de Koude Oorlog. Dat de Muur, het IJzeren Gordijn en de Koude Oorlog vanaf 1989 in rap tempo historische uitdrukkingen werden, betekent overigens niet dat ze inmiddels volledig in onbruik zijn geraakt. De termen worden nog steeds gebruikt, bijvoorbeeld door historici, maar verwijzen naar een stand van zaken uit het verleden.
Dat geldt niet voor een andere uitdrukking die met de voormalige machtsscheiding tussen het communisme en het kapitalisme in het Europa van na de Tweede Wereldoorlog opkwam: het Vrije Westen.
Wanneer het Vrije Westen precies is ontstaan, staat niet vast, maar duidelijk is wel dat deze uitdrukking kort na de Tweede Wereldoorlog ingeburgerd raakte. Het Vrije Westen werd in de media gebruikt ter aanduiding van het economisch vrije (lees: kapitalistische) deel van Europa alsmede Noord-Amerika en stond in contrast met het communistische machtsblok dat toevallig geografisch ten oosten van dit Vrije Westen lag en derhalve wel het Communistische Oostblok werd genoemd, of ook wel simpelweg het Oosten. Zo bevat een zestig jaar oud artikel getiteld ‘Om Europa’s toekomst’ uit de Leeuwarder Courant de volgende passage:
‘Het is duidelijk, dat we tussen Oost en West ingeklemd zitten, zo denken velen en menigeen poogt aan die benauwing te ontkomen door naar het Vrije Westen te emigreren, terwijl er ook altijd nog goedgelovige zielen zijn die het Oosten als een paradijs beschouwen.’ (28-5-1949)
Na het verdwijnen van de Muur, het einde van de Koude Oorlog en de val van het Communistische Oostblok, had het Vrije Westen in principe eveneens een historische term kunnen worden. Toch gebeurde dat niet. Sterker nog, de afgelopen 27 jaar werd het Vrije Westen minstens net zo vaak in de media aangetroffen als voorheen. Waarschijnlijk komt dat doordat het Vrije Westen al snel naast een sociaal-economische ook een politieke lading heeft gekregen, waardoor de uitdrukking allengs niet alleen met een economisch stelsel (het kapitalisme) vereenzelvigd werd, maar vooral met politiek-religieuze vrijheid werd geassocieerd. Dat maakt dat het Vrije Westen tegenwoordig niet meer noodzakelijk staat tegenover het communistische systeem, maar tegenover alle autoritaire staatsvormen en ideologieën.
Een eerdere versie van dit bericht verscheen op 9 november 2009 op www.taalbank.nl.
Geef een reactie