‘Ik heb een nieuw woord bedacht: wijskunde. Inderdaad, een combinatie van wiskunde en wijsheid,’ schrijft Gijsbert van Es gisteren in NRC Next. Als wij zo’n zin in de krant lezen, is het onmiddellijk code rood en gaan alle alarmbellen rinkelen. Want nieuwe woorden, die worden meestal niet bedacht, die ontstaan vaak spontaan. Bovendien is wijskunde helemaal niet nieuw. Als taalvorm althans niet, want wijskunde werd al in de 19e eeuw geregeld aangetroffen als schrijffout voor wiskunde.
Maar niet alleen onbedoeld, maar ook bewust werd wijskunde in het verleden al eens aangetroffen, In 1888 schreef een Vlaams weekblad over taal- en volkskunde over de filosoof Giordano Bruno (16e eeuw) dat hij in Parijs ‘oorlog voerde’ tegen ‘de Hoogschool, die de wijskunde naar Aristoteles onderwees’.
Is wijskunde kan een oud synoniem voor filosofie? Misschien was het dat vroeger wel, vooral bij lieden die onze taal ‘Dietsch’ wilden houden of maken. Onder hen was wijskunde wellicht als een soort vertaling van het geleerde leenwoord filosofie, waarin sofie teruggaat op het Griekse woord sophia (wijsheid). Onder zulke puristen was ‘wijsheidskunde’ echter gewoner dan wijskunde.
In het huidige tijdsgewricht is wijskunde een woordspeling en eigenlijk wel een wat flauwe woordspeling.
© Taalbank, 9 september 2014
herman van de gek
ik heb dit woord bedacht