Een gelegenheidssamenstelling, zo laat het woord recesrust zich nog het best karakteriseren. Het debuteert vandaag in onze taal dankzij een kopje boven de Volkskrant-column van Arie Jan Korteweg: ‘Hoe Roos, Wilders en een tegeltjeswijsheid de recesrust verstoren.’
‘In Den Haag heerst de rust van het reces’, schrijft de columnist en op grond daarvan is men misschien geneigd recesrust gemakzuchtig te definiëren als ‘rust van het reces’. Maar lees je zo’n ‘morfosemantische’ woordverklaring, dan weet je in feite nog niets. Want wat betekent rust in dit geval? Wordt hiermee bedoeld ‘de afwezigheid van (de gebruikelijke) drukte en gedoe tijdens het reces’ van de parlementariërs. Of moeten we rust in een van de andere betekenissen van dit woord opvatten, namelijk als de toestand waarin een persoon, organisatie verkeert wanneer de normale werkzaamheden niet worden verricht en betekent recesrust dus ‘reguliere opschorting van het normale fungeren van de wetgevende en controlerende macht tijdens een van de parlementaire recessen’.
In recesrust kan rust beide betekenissen hebben en je hebt context nodig – in dit geval de context van de column – om te achterhalen om welk soort rust het nu precies gaat.
Pas wanneer je die context níet meer nodig hebt om meteen te weten wat ermee bedoeld wordt, zijn de taalvorm en de betekenis een eenheid geworden en hebben we te maken met een mogelijk (ingeburgerd) woordenboekwoord. Zo’n woord kan natuurlijk ook in twee betekenissen ingeburgerd raken. In dat geval hebben we te maken met een polyseme taalvorm (een woord of uitdrukking met meerder betekenissen) in plaats van een monoseme taalvorm.
In samenstellingen als recesrust kunnen ook wel aspecten van de verschillende betekenissen van een grondwoord gecombineerd. Zo houdt recesrust in feite in dat er geen gedoe in en rond het Binnenhof is ómdat de parlementariërs zich tijdelijk niet bezighouden met wetgeving. Zo kan zelfs een ogenschijnlijk volstrekt oninteressant gelegenheidswoord als recesrust tóch interessant worden.
Geef een reactie