Natuurlijk zouden we het Woord van de Dag kunnen laten gaan over het werkwoord ontkopen, dat vandaag in de Volkskrant debuteert. Die krant kopt namelijk ‘Ontkoop!’ bij een artikel over een zelfopgelegde tijdelijke consumptiestop van columniste Asha ten Broeke . Maar hé, na onthamsteren en ontspullen, waar we eerder dit jaar al over schreven, is ontkopen zó’n voorspelbaar woord.
Origineler is het woord voldemortgeloof, dat vandaag op weblog GeenStijl debuteert. Daarmee wordt het geloof aangeduid dat de media niet of slechts ongaarne met name noemen als ze moeten berichten over een aanslag waarbij een al dan niet verwarde gelovige zich in het bijzijn van anderen heeft opgeblazen ter meerdere eer en glorie van zijn god en diens profeet.
Voldemortgeloof is een eponiem, een woord genoemd naar een persoon of een personage. In dit geval heer Voldemort, het personage in de Harry Potterboeken die het kwaad belichaamt en die in de romans van J.K. Rowling ook wel ‘hij die niet genoemd mag worden’ heet. Alleen vermetele helden als Harry Potter zelf durven ‘hij die niet genoemd mag worden’ met zijn echte naam aan te duiden.
Voldemortgeloof debuteert vandaag naar aanleiding van de publicatie van een (door IS gepubliceerde) martelaarsvideo van de Syriër die afgelopen weekend in het Beierse stadje Ansbach een zelfmoordaanslag pleegde. In het Nederlands is het woord nog niet eerder gebruikt, maar in het Engels werd Voldemort’s religion al in 2014 aangetroffen. Op Engelse websites (en hier en daar ook op Nederlandse blogs) is de term voldemort effect (ook wel gespeld als voldemorteffect) wat vaker in gebruik ter aanduiding van het fenomeen dat overheden en media zorgvuldig (en soms nogal krampachtig) vermijden de religieuze achtergronden van een aanslagpleger te vermelden om te voorkomen dat diens religie hierdoor gestigmatiseerd wordt.
Behalve dat de naam van hij wiens naam niet genoemd mag worden figureert in de samenstellingen voldemorteffect en nu dus ook voldemortgeloof, wordt die naam zelf ook – in een andere betekenis – als soortnaam gebruikt. Zo typeerde Trouw in 2015 Darth Vader als ‘de Voldemort van de jaren zeventig’, beschreef Lance Armstrong zichzelf ooit als ‘de Voldemort van het wielrennen’ en werd opperboef Willem Holleeder al diverse keren in de media ‘de Voldemort van de Lage Landen’ genoemd. Het Algemeen Dagblad gebruikte Voldemort ooit ter aanduiding van een land en noemde China ‘de Voldemort van Azië’, terwijl Maarten Schinkel de geldpers in NRC Handelsblad vorig jaar omschreef als ‘de Voldemort van de valuta’s’.
Het wordt nog spannend in welke betekenis het eponiem voldemort (met een kleine letter) ingeburgderd zal raken in onze taal: in de betekenis ‘de verpersoonlijking van het kwaad’ of in de betekenis ‘dat waarvan het noemen van de naam taboe is’. Of misschien wordt het eponiem wel in beide betekenissen courant.
Geef een reactie