scanbeet

Uit het woord analfabeet (ongeletterde) heeft zich een aantal jaren geleden het ‘achtervoegsel’ -beet geïsoleerd, waarmee vervolgens woorden als digibeet en technobeet werden gevormd. Die kunnen worden geparafraseerd als ‘analfabeet op digitaal gebied’ respectievelijk ‘analfabeet op technologisch gebied’.

Het is een merkwaardig ‘achtervoegsel’, want als je -beet herleidt tot het bronwoord analfabeet, blijkt dat niet -beet maar an- het ontkennende element in dit woord is. Analfabeet, dat in 1887 voor het eerst is aangetroffen (in de meervoudsvorm analphabeten), gaat namelijk al dan niet via het Duits terug op de Latijnse woordvorm analphabetus, die verder terug te voeren is op de Griekse vorm analphábḗtos, die gevormd is met het voorvoegsel a(n)- (niet, zonder) en de eerste twee letters van het Griekse alfabet: álpha en bẽta, waaraan wij ons woord alfabet te danken hebben.

Er worden geregeld nieuwe gelegenheidwoorden gevormd met het ‘onzinachtervoegsel’ -beet, zoals relibeet (iemand die niets van religie weet), wifibeet (iemand die niks snapt van de wifi), financibeet (iemand zonder verstand van geldzaken), klimabeet (iemand die geen verstand heeft van klimaatverandering), Facebookbeet, Googlebeet, Twitterbeet e.d.

Vandaag schrijft Teun van de Keuken in de Volkskrant een column over de zelfscanners in de supermarkt. Daarin onderscheidt hij scanpro’s van scanbeten:

 Alles op hun dooie akkertje. Zo doen de scanbeten het ook. Ze arriveren bij de scanapparaten met een grote kar boodschappen die ze daar tergend langzaam één voor één uithalen en scannen. Bliep na bliep na motherf*cking bliep. Daarna worden al die boodschappen met dezelfde zelfvoldane air van kan-mij-het-allemaal-schelen-dat-anderen-wachten traag in tassen gedaan. Het zal wel mindful zijn, maar voor de scanpro is het gekmakend.

De kans dat scanbeet – dat vandaag zijn mondiale debuut maakt – een ingeburgerd woord wordt, lijkt ons gering, maar het woord bewijst wel de productiviteit van het achtervoegsel -beet, dat weliswaar nog niet in de Dikke Van Dale staat, maar daar eigenlijk al wel in hoort.

Definitie

scanbeet (de-, scanbeten) iemand die volstrekt onhandig is bij het scannen, bijvoorbeeld van zijn boodschappen

-beet achtervoegsel waarmee zelfstandige naamwoorden worden gevormd met de betekenis: iemand die onkundig is op het gebied van of onhandig is met de door het eerste lid genoemde zaak of handeling: Facebookbeet, klimabeet, relibeet, scanbeet, Twitterbeete, wifibeet